1. - Εισαγωγή
(α) εν υπάρχει πολιτισμός χωρίς Τεχνολογία, και λίγες είναι οι θρησκείες που δεν αντικατοπτρίζουν αυτή τη βασική αρχή. Οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση: από τον 16ο μέχρι τον 11ο αι. πΧ, η Μυκηναϊκή Τεχνολογία (i) των εξελιγμένων υδραυλικών έργων, (ii) των μοναδικών θόλων μεγάλου ανοίγματος και (iii) της καινοτομικής ναυπηγικής, υπήρξε ιδιαίτερα ανεπτυγμένη.
Παρά τη σιωπή κατά τους λεγόμενους «σκοτεινούς αιώνες», η Ελλάδα επανεμφανίζεται με αξιοσημείωτες τεχνολογικές δυνάμεις, όπως συνέβη και με αρκετούς άλλους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου.
<στόσο, γύρω στο 600 πΧ κάτι διαφορετικό αρχίζει να παρατηρείται στις ελληνικές περιοχές εκατέρωθεν του Αιγαίου: μια νεότευκτη δραστηριότητα, η Επιστήμη, αρχίζει να διαποτίζει την εμπειρική Τεχνολογία, σε έναν υμέναιο που απέδωσε πολλούς καρπούς. Η ίδια η Τεχνολογία έγινε πιο καινοτόμος και παραγωγική. Μια νέα τάξη συγγραφέων εμφανίστηκε. Οι Μαθηματικοί και οι Φυσικοί στράφηκαν σε απλές, προσγειωμένες εφαρμογές. έγραφαν πλέον για μια νέα κατηγορία θεμάτων: δεν επρόκειτο για φιλοσοφία ή ποίηση, αλλά για Μηχανοτεχνία. Ο αριθμός των συγγραφέων αυτών ανέβαινε σταθερά μέχρι τους Ελληνιστικούς χρόνους. Η Αλεξάνδρεια ήταν η κορύφωση αυτής της ραγδαίας τεχνολογικής προόδου: η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της, (το πρώτο Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών στον κόσμο)  συνέβαλε σε αυτό.

(β) Στα έργα Πολιτικού Μηχανικού, ενός κλάδου με πολύ μακρότερη και σεβαστή παράδοση, η εξέλιξη ήταν λιγότερο θεαματική. Και πάλι, ο τομέας των δομικών και υδραυλικών έργων αξιοποίησε τις εξελίξεις στη μεταλλουργία, στον εξοπλισμό ανυψώσεων βαρών και εκβαθύνσεων, καθώς και στα μετρητικά
όργανα. Άλλωστε, ο πλούτος των ελληνικών Πόλεων έπρεπε να μεταφραστεί γρήγορα σε δημόσια έργα. Η διαχείριση των έργων αυτών, όμως, όφειλε να τηρεί τους κανόνες των δημοκρατικών πολιτευμάτων που επικρατούσαν στην Ελλάδα μετά την κλασική περίοδο. Η διαφανής χρήση του δημοσίου χρήματος και οι ανοιχτές διαδικασίες επιλογής μελετητών και κατασκευαστών, οδήγησε επίσης σε περαιτέρω  βελτιώσεις στον τομέα των Κατασκευών.
Το παρόν κείμενο επιχειρεί να συνοψίσει τα κύρια χαρακτηριστικά των δημοσίων έργων στην Αρχαία Ελλάδα περί τον 4ο αι. πΧ, βασιζόμενο αποκλειστικά σε γραπτές μαρτυρίες, δηλαδή σε λεπτομερείς επιγραφές που περιγράφουν συμβάσεις δημοσίων έργων.

2. - Μελέτη
(α) εν διαθέτουμε φιλολογικές ή αρχαιολογικές πηγές που να περιγράφουν τη διαδικασία της επιλογής του Μελετητή για ένα συγκεκριμένο έργο. Φαίνεται ότι η πρωτοβουλία ανήκε στην αρμόδια αρχή (π.χ. «επιμελητές υδάτων», «υπεύθυνοι της Αγοράς» ή και οι εκάστοτε στρατιωτικοί ηγέτες), και γινόταν μια
μάλλον ανεπίσημη συζήτηση μεταξύ των βουλευτών σχετικά με τα πιθανά ονόματα Μελετητών προς επιλογή. Όταν ο Μελετητής εκαλείτο να περιγράψει το έργο του (και πιθανώς να παρουσιάσει τη μακέτα του) στη βουλή, η έγκριση του ονόματός του δινόταν μαζί με την έγκριση των σχεδιαστικών του
προτάσεων. Προφανώς, στις περιπτώσεις εξαιρετικά σημαντικών έργων, η γνώμη παραγόντων με επιρροή στην Πόλη ήταν μάλλον αποφασιστική. για την κατασκευή του νέου Παρθενώνος, για παράδειγμα, ο Περικλής προέταξε το όνομα του Φειδία.

(β) Παρότι ένα πρόχειρο σχέδιο στο έδαφος ή στο λιθόστρωτο θα ήταν ίσως αρκετό για να περιγράψει τις ιδέες του Μελετητή, δεν διαθέτουμε αξιόλογα ίχνη τέτοιων τεκμηρίων(*). Αντιθέτως, δεδομένου ότι η προώθηση ενός έργου απαιτούσε την επίσημη απόφαση της βουλής της Πόλεως, συχνά υποβάλλονταν
προς έγκριση περιγραφές των έργων χαραγμένες σε λίθινες στήλες, οι οποίες συνιστούν πολύτιμα μελετητικά τεκμήρια, όπου σώζονται. Μια τέτοια περίπτωση είναι εκείνη της μελέτης για τη Σκευοθήκη του Φίλωνος (347 πΧ.): στη σχετική επιγραφή (στήλη EM 12538, Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών) οι διαστάσεις δίνονται με τόση ακρίβεια ώστε οι αρχαιολόγοι να μπορέσουν να εκπονήσουν λεπτομερή σχέδια του κτηρίου (Εικ. 2 και 3), πριν ακόμη ανακαλυφθούν τα θεμέλιά του το 1988! Η στήλη δίνει και άλλα μελετητικά στοιχεία, όπως είναι οι ανοιχτοί αρμοί μεταξύ ορισμένων λίθων, ούτως ώστε να περνά καθαρός αέρας και να διατηρεί στεγνά τα αποθηκευμένα ξύλινα μέρη των τριήρεων (op. cit. l. 93- 95).

(γ) Οι Συμβάσεις επίσης περιείχαν μελετητικά δεδομένα όπως τα είχαν συλλάβει οι Μηχανικοί. Μια τέτοια περίπτωση ήταν εκείνη της αποχετευτικής τάφρου στο Αμφιαράειο του <ρωπού (στήλη A291, Αρχ. Μουσείο Πειραιώς, περ. 330 πΧ.): σε αυτή την τελική σύμβαση δίδονται όλες οι λεπτομέρειες για την
εκσκαφή και την επίχωση, καθώς και οι ακριβείς διαστάσεις (βλ. Εικ. 4).

(δ) Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, ο Μηχανικός εκαλείτο να συμπληρώσει τη μελέτη του με την παρουσίαση μιας μακέτας της όλης κατασκευής ή, συχνότερα, μιας από τις λεπτομέρειές της. Αυτά τα  συμπληρώματα της μελέτης (*) Πιθανότατα ακολουθείτο μια μέθοδος παρόμοια με εκείνη που υιοθέτησαν οι Ρωμαίοι (βλ. Εικ. 1). ονομάζονταν «παραδείγματα» (βλ. π.χ. Σκευοθήκη Πειραιώς, op. cit. l. 95). Τον ίδιο όρο χρησιμοποιεί και ο Ευπαλίνος, ο Αρχιτέκτων του μεγάλου Ορύγματος στη Σάμο (6ος αι. πΧ), ο οποίος χάραξε αυτά τα 10 γράμματα στα τοιχώματα της σήραγγας, κοντά στα σημεία καμπής όπου χρειαζόταν αλλαγή της πορείας της σήραγγας (Εικ. 5). Εύλογα υποθέτει κανείς ότι ένα είδος σταδιακού σχεδιασμού – “design-in-process”– θα ήταν αναπόφευκτο, καθώς πολλά δεδομένα δεν ήταν
εξαρχής γνωστά στον αρχαίο μελετητή.

(ε) Οι εμπειρογνώμονες καλούνταν επίσης σε περιπτώσεις παλαιών ημιτελών έργων, για να εκφέρουν  γνώμη ως προς την κατάστασή τους και τον τρόπο επανέναρξης των εργασιών [Φιλοκλής, Ερέχθειον, (Κριτζάς, σ. 59)].